आपल्या न्यायव्यवस्थेत दोन प्रकारचे कायदे आहेत – दिवाणी आणि फौजदारी.

दिवाणी CPC कायदे म्हणजे

हा कायदे म्हणजे व्यक्तींमधील वैयक्तिक वादांशी संबंधित कायदे, जसे की जमीन वाद, उत्पन्नाचे वाद इत्यादी. या प्रकरणांमध्ये, न्यायालय निर्णय देते आणि विजयी पक्षाला नुकसान भरपाई दिली जाते. दिवाणी कायदा हा नागरिकांमधील वाद आणि त्यांचे निराकरण यासाठी बनवलेला कायदा आहे. हे नागरिकांना त्यांच्या हक्कांचे रक्षण करण्यासाठी आणि न्याय मिळवण्यासाठी मदत करते. दिवाणी प्रकरणांमध्ये, दोन्ही पक्ष आपापसात समझोता करू शकतात, परंतु फौजदारी प्रकरणांमध्ये हे शक्य नसते. दिवाणी कायदा नागरिकांना त्यांच्या हक्कांचे रक्षण करण्यास मदत करते . नागरिकांना न्याय मिळवण्यासाठी मदत करते. नागरिकांमधील वादांचे निष्पक्ष आणि न्याय्य निराकरण करते.

फौजदारी IPC कायदे म्हणजे

हे कायदे समाजाच्या सुरक्षिततेशी संबंधित कायदे, जसे की हत्या, चोरी, बलात्कार इत्यादी. या प्रकरणांमध्ये, सरकार गुन्हेगाराविरुद्ध कारवाई करते आणि शिक्षा देते. फौजदारी कायदा समाजात सुव्यवस्था आणि शांतता राखण्यास मदत करते. नागरिकांना गुन्हेगारीपासून संरक्षण मिळते. गुन्हेगारांना शिक्षा देऊन न्याय पिडीताला न्याय दिला जातो. यामुळे समाजात कायद्याचे राज्य स्थापित करते.

फौजदारी प्रकरणांमध्ये, सरकार जबाबदार असते आणि पीडिताला सरकारी वकील प्रदान केला जातो.

दिवाणी आणि फौजदारी न्यायालये बहुतेक वेळा एकाच इमारतीत असतात. त्यांच्या कामकाजाची प्रक्रिया समान असते, परंतु त्यांच्या निर्णयांचे परिणाम वेगळे असतात.

दिवाणी कायद्यातील मुख्य घटक

वाद

दिवाणी कायद्यामध्ये कोणत्या प्रकारचे वाद न्यायालयात दाखल केले जाऊ शकतात आणि त्यांचे निराकरण कसे केले जाते याची व्याख्या केली जाते. यात पैशांबाबतचे वाद, मालमत्तेबाबतचे वाद, करारांबाबतचे वाद, आणि इतर अनेक वाद समाविष्ट आहेत.

पुरावा

या कायद्यामध्ये वाद सिद्ध करण्यासाठी आवश्यक पुराव्याचे नियम निश्चित केले जातात. यात साक्षीदारांचे पुरावे, कागदपत्रे, आणि इतर पुरावे समाविष्ट आहेत.

दिवाणी प्रक्रिया

यात वाद कसा दाखल केला जातो, सुनावणी कशी होते, आणि निर्णय कसा दिला जातो याची दिवाणी प्रक्रियेत व्याख्या केली जाते.

दिवाणी प्रक्रियेत न्याय कसे दिले जाते:

दावा दाखल करणे

वादग्रस्त मुद्द्यावर न्यायालयात दावा दाखल केला जातो.

समन्स

न्यायालय प्रतिवादीला समन्स पाठवते.

उत्तर दाखल करणे:

प्रतिवादी दावा स्वीकारतो किंवा नाकारतो.

पुरावे

दोन्ही पक्ष पुरावे सादर करतात.

सुनावणी

न्यायालयात सुनावणी होते आणि पुराव्यांचे परीक्षण केले जाते.

निर्णय

न्यायालय वादग्रस्त मुद्द्यावर निर्णय देते.

फौजदारी CrPC कश्यासाठी असतो ?

फौजदारी कायदा हा गुन्हेगारी कृत्ये आणि त्यासाठी शिक्षा निश्चित करणारा कायदा आहे. हे समाजात सुव्यवस्था आणि शांतता राखण्यासाठी आणि नागरिकांना गुन्हेगारीपासून संरक्षण देण्यासाठी बनवले गेले आहे.

CrPC कायद्यातील मुख्य घटक

गुन्हेगारी कृत्ये

फौजदारी कायद्यामध्ये कोणत्या कृत्यांना गुन्हे मानले जाते आणि त्यासाठी काय शिक्षा होईल याची व्याख्या केली जाते. यात खून, चोरी, बलात्कार, हल्ला, दरोडा, आणि इतर अनेक गुन्हे समाविष्ट आहेत.

शिक्षा

गुन्हेगारी कृत्यासाठी शिक्षा कायद्यात निश्चित केली जाते. शिक्षा गुन्ह्याच्या गांभीर्यावर अवलंबून असते. शिक्षेमध्ये दंड, कैद, किंवा दोन्हीही समाविष्ट असू शकतात.

पुरावा

गुन्हेगारी कायद्यामध्ये गुन्हा सिद्ध करण्यासाठी आवश्यक पुराव्याचे नियम निश्चित केले जातात. यात साक्षीदारांचे पुरावे, वैज्ञानिक पुरावे, आणि इतर पुरावे समाविष्ट आहेत

फौजदारी प्रक्रिया

गुन्हेगारी प्रकरण कसे तपासले जाते, सुनावणी कशी होते, आणि निर्णय कसा दिला जातो याची फौजदारी प्रक्रियेत व्याख्या केली जाते.

फौजदारी प्रक्रियेत न्याय कसे दिले जाते

तक्रार दाखल करणे

गुन्हा घडल्यानंतर, पीडित व्यक्ती किंवा पोलिस तक्रार दाखल करतात.

तपास

पोलिस गुन्हेगारीचा तपास करतात आणि पुरावे गोळा करतात.

आरोपपत्र

पोलिस तपासानंतर आरोपी व्यक्तीवर आरोपपत्र दाखल करतात.

सुनावणी

न्यायालयात सुनावणी होते आणि पुराव्यांचे परीक्षण केले जाते.

निर्णय

न्यायालय आरोपी व्यक्ती दोषी आहे की नाही हे ठरवते.

शिक्षा

जर आरोपी दोषी ठरला तर त्याला शिक्षा सुनावली जाते.