Types of social change | सामाजिक परिवर्तनाचे प्रकार
सामाजिक परिवर्तन ही एक निरंतर चालणारी प्रक्रिया आहे. सामाजिक परिवर्तन म्हणजे सामाजिक संबंधामधील बदल; सामाजिक संरचानेतील बदल; संस्थांच्या कार्यामधील बदल; मुल्ये व व श्रद्धा यातील बदल होय. या पोस्ट मध्ये आपण Types of social change सामाजिक परिवर्तनाचे विविध प्रकार पाहणार आहोत.
थोडक्यात सामाजिक परिवर्तन मध्ये कालांतराने सामाजिक संरचना, निकष, वृत्ती, वर्तन आणि संस्थांचे परिवर्तन किंवा उत्क्रांती होय. सामाजिक बदलाचे विविध प्रकार ( Types of social change ) आहेत, प्रत्येक सामाजिक परिवर्तनाच्या विविध पैलूंचे वा घटकांचे प्रतिनिधित्व करतात. येथे प्रकारचे सामाजिक बदल आहेत:
Six Types of Social change | 6 सामाजिक परिवर्तनाचे प्रकार
सांस्कृतिक बदल | Cultural Change
सांस्कृतिक परिवर्तन म्हणजे समाजाच्या श्रद्धा, मूल्ये, चालीरीती, परंपरा, कला आणि इतर सांस्कृतिक घटकांमधील बदल होय . हे जागतिकीकरण, स्थलांतर, तांत्रिक प्रगती किंवा आंतरसांस्कृतिक देवाणघेवाण यासारख्या प्रक्रियांद्वारे असे बदल घडून येतात. ज्यामुळे मानवी समूहाच्या वृत्ती, जीवनशैली आणि सांस्कृतिक पद्धतींमध्ये बदल होतो.
तंत्रज्ञानात्मक परिवर्तन | Technological Change
तंत्रज्ञानातील परिवर्तनमध्ये समाजावर परिणाम करणाऱ्या तंत्रज्ञानातील प्रगती आणि नवकल्पना यांचा समावेश असतो. यात नवीन साधने, मशीन्स, प्रक्रिया आणि प्रणालींचा विकास आणि अवलंब केला जातो. जे जीवनातील विविध भागात जसे की दळणवळण, वाहतूक, आरोग्यसेवा, उत्पादन आणि माहिती संप्रेषण इत्यादीवर प्रभाव पडतो आणि बदल घडून येतो.
आर्थिक परिवर्तन | Economic Change
आर्थिक परिवर्तन म्हणजे अर्थव्यवस्थेतील वस्तू आणि सेवांच्या उत्पादन, वितरण आणि उपभोग या मध्ये होणारा बद्दल होय बदल. त्यात आर्थिक प्रणालींमधील बदल (उदा., कृषी क्षेत्रातून औद्योगिक किंवा औद्योगिक नंतरचे संक्रमण), रोजगार पद्धतीतील बदल, आर्थिक असमानता, आर्थिक वाढ किंवा मंदी आणि आर्थिक धोरणांचा प्रभाव यांचा समावेश होतो. अलीकडील आपली अर्थव्यवस्था ही सेवा क्षेत्रावर आधारित अर्थव्यवस्था बनत चालली आहे. गिग इकोनॉमी आपण वळत आहोत.
राजकीय परिवर्तन | Political Change
राजकीय परिवर्तनमध्ये व्यवस्था, संरचना आणि शासन आणि राजकीय शक्तीच्या गतिशीलतेमध्ये परिवर्तनाचा समावेश होतो. हे राजकीय विचारधारा आणि चळवळींमधील बदलांपासून राजकीय संस्था, धोरणे, नेतृत्व आणि समाजातील विविध गट किंवा घटकांमधील शक्तीचे संतुलन बदलू शकतात. विविध राजकीय धोरणे बदलासाठी कारणीभूत असतात. भारताने जागतिकीकरण हे धोरण स्वीकारले त्यामुळे विदेशी कंपन्यात भारतात आल्या व्यवसाय करू लागल्या.
पर्यावरणीय परिवर्तन | Environmental Change
पर्यावरणीय परिवर्तन नैसर्गिक वातावरण आणि परिसंस्थेतील बदलांशी संबंधित आहेत. त्यात हवामान बदल, जंगलतोड, प्रदूषण, संसाधनांचा ऱ्हास आणि नैसर्गिक संसाधनांची शाश्वतता यासारख्या समस्यांचा समावेश होतो. पर्यावरणीय बदल अनेक चळवळी या अनेकदा सामाजिक प्रतिसाद, धोरण बदल आणि पर्यावरणीय आव्हानांना सामोरे जाण्याच्या उद्देशाने सामूहिक कृती करतात.
सामाजिक न्याय परिवर्तन | Social Justice Change
सामाजिक न्याय परिवर्तन सामाजिक असमानता, भेदभाव आणि अन्याय दूर करण्यावर लक्ष केंद्रित करते. वंश, लिंग, सामाजिक आर्थिक स्थिती, वांशिकता किंवा लैंगिक अभिमुखता यासारख्या घटकांवर आधारित उपेक्षित गटांसाठी समान हक्क, संधी आणि संसाधनांमध्ये प्रवेश यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी प्रयत्नांचा समावेश आहे. सामाजिक न्याय बदल अधिक न्याय्य आणि सर्वसमावेशक समाज निर्माण करण्याचा प्रयत्न करतो.