Employees State Insurance Act, 1948 – ESIC चा अर्थ कर्मचारी राज्य विमा महामंडळ आहे, भारत सरकारच्या श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाच्या अंतर्गत कर्मचारी राज्य विमा कायदा, 1948 अंतर्गत स्थापन केलेली एक वैधानिक संस्था आहे.

ESIC ही एक सामाजिक सुरक्षा व आरोग्य विमा पुरविणारी योजना आहे.

ईएसआय कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना स्वयं-वित्तपुरवठा करणारी सामाजिक सुरक्षा आणि आरोग्य विमा पुरविणारी योजना आहे. ही भारतातील एक महत्त्वपूर्ण सामाजिक कल्याणकारी योजना आहे. ही योजना कामगार आणि त्यांच्या कुटुंबियांना अत्यंत आवश्यक वैद्यकीय आणि आर्थिक सहाय्य प्रदान करते.

10 किंवा 10 पेक्षा अधिक कामगार जिथे काम करतात त्यांना ESIC लागू होते.

ही संस्था संघटित क्षेत्रातील कर्मचारी यांना लागू होते. उदा. जसे की कारखाने, दुकाने, हॉटेल्स आणि रेस्टॉरंट्स , आस्थापना आणि कंपन्या येथील कर्मचारी आणि त्यांच्या कुटुंबीयांना आरोग्य विमा आणि सामाजिक सुरक्षा लाभ प्रदान करते.

हा कायदा 10 किंवा 10 पेक्षा अधिक कामगार जिथे काम करतात, अश्या सर्व काम करणाऱ्या कंत्राटी आणि कायमस्वरूपी कामगार ज्यांचे पगार हे 21000/- किंवा त्यापेक्षा कमी पगार असणाऱ्या कर्मचाऱ्यांसाठी ईएसआयसी नोंदणी अनिवार्य आहे.

ESIC द्वारे सध्या आजारापासून ते मोठ्या आजारांवर मोफत इलाज होतो.

ईएसआयसी योजनेंतर्गत, कारखाने आणि आस्थापनांच्या काही श्रेणींमध्ये काम करणाऱ्या कर्मचाऱ्यांना वैद्यकीय लाभ, आजारपण लाभ, मातृत्व लाभ, अपंगत्व लाभ आणि इतर लाभ मिळण्यास पात्र आहे. नियोक्ते आणि कर्मचार्‍यांच्या योगदानाद्वारे योजनेला निधी दिला जातो आणि फायदे ईएसआय द्वारे प्रदान केले जातात.

सर्वसाधारणपणे, ईएसआय या योजने अंतर्गत सर्दी, खोकला, ताप या सर्व आजारांवर मुक्त उपचार केला जातो. परंतु ईएसआय च्या हॉस्पिटल मध्ये सर्व प्रकारच्या आजारांवर उपचार केला जातो. तसेच मोठमोठे रोग, ऑपरेशन देखील केले जातात एवढेच नसून राहण्याची जेवणाची पेशंट सह एक व्यक्तीची देखील सोय केली जाते.

ESIC ची नोंदणी कशी केली जाते | ईएसआय नोंदणी प्रक्रिया

जो नियोक्ता भारतातील कर्मचारी राज्य विमा (ESI) योजनेअंतर्गत आपल्या कर्मचार्‍यांची नोंदणी करतो. त्यांच्या द्वारे ती केली जाते.
ESIC साठी नोंदणी करण्यासाठी नियोक्त्याने खालील गोष्टी करणे आवश्यक आहे.

1. नियोक्त्याने प्रथम जवळच्या ESIC प्रादेशिक कार्यालयातून नियोक्ता नोंदणी कोड (ERC) प्राप्त करणे आवश्यक आहे.
2. त्यानंतर नियोक्त्याने पत्त्याचा पुरावा, पॅन कार्ड, बँक खात्याचे तपशील आणि ESIC योजनेंतर्गत नावनोंदणी करावयाच्या कर्मचाऱ्यांची यादी यासारखी विविध कागदपत्रे सादर करावी लागते.
3. कागदपत्रांची पडताळणी झाल्यानंतर आणि नियोक्त्याची नोंदणी मंजूर झाल्यानंतर, नियोक्त्याला नियोक्ता कोड दिला जातो आणि
4. कर्मचाऱ्याला ESIC क्रमांक दिला जातो. ईएसआय क्रमांक हा एक अद्वितीय ओळख क्रमांक आहे जो कर्मचार्‍याच्या ESI योजनेत नावनोंदणीचा पुरावा म्हणून काम करतो आणि योजनेअंतर्गत वैद्यकीय उपचार आणि रोख लाभ मिळवण्यासाठी वापरला जातो.
5. ESIC नोंदणी पूर्ण झाल्यानंतर, नियोक्ता आणि कर्मचारी दोघांनीही कर्मचार्‍यांच्या एकूण पगाराच्या टक्केवारीच्या आधारे ईएसआय निधीमध्ये मासिक योगदान देणे आवश्यक आहे.
6. ESIC योजनेसाठी नियोक्ता आणि कर्मचारी दोघांनी दिलेले योगदान कर्मचारी आणि त्यांच्या कुटुंबाला सामाजिक सुरक्षा लाभ आणि वैद्यकीय सेवा प्रदान करण्यासाठी वापरले जाते.

ESIC करिता बदल नियोक्ता आणि कर्मचारी या दोघांचे योगदान देणे आवश्यक असते.

नियोक्‍त्यांनी ईएसआय योजनेंतर्गत स्वतःची आणि त्यांच्या कर्मचार्‍यांची नोंदणी करणे आवश्यक असते. या योजनेंतर्गत, नियोक्ता आणि कर्मचारी दोघांनीही कर्मचार्‍यांच्या पगाराच्या काही टक्के रक्कम योजनेसाठी योगदान देणे आवश्यक असते.

ESIC ची गणना कर्मचार्‍यांच्या पगाराची टक्केवारी म्हणून केली जाते आणि सामान्यत: कर्मचार्‍यांच्या मासिक पगारातून वजा केली जाते. ईएसआय योगदानाची एकूण रक्कम मासिक आधारावर सरकारकडे जमा करण्यासाठी नियोक्ता जबाबदार आहे.

संकलित केलेल्या निधीचा उपयोग कर्मचाऱ्यांना वैद्यकीय सेवा, अपंगत्व लाभ, मातृत्व लाभ आणि इतर सामाजिक सुरक्षा लाभांसह अनेक फायदे प्रदान करण्यासाठी केला जातो. एकूण – 4% योगदान ईएसआय ला तुमच्या इम्प्लायर यांचाकडून व तुमच्याकडून दिले जाते. (इम्प्लायर -3.25%, तुमच्याकडून- 0.75%) 0.75 ही रक्कम तुमच्या एकून ग्रॉस पेमेंटवर हे प्रमाण ठरते.

आयकर आणि भविष्य निर्वाह निधी योगदान यांसारख्या वैधानिक कपातींसह ईएसआय वजावट सामान्यतः पगाराच्या स्लिपमध्ये एक स्वतंत्र लाइन आयटम म्हणून दर्शविली जाते. ईएसआय म्हणून कापलेली रक्कम सामान्यत: कर्मचार्‍यांच्या महिन्याच्या एकूण पगारावर आधारित असते आणि नियोक्त्याद्वारे मासिक आधारावर ESIC निधीमध्ये जमा केली जाते.

ई- ओळख कार्ड | What is ESIC Card | e-Pehachan Card

ESIC कार्ड हे एक दस्तऐवज आहे, जे कर्मचारी राज्य विमा (ESI) योजनेत कर्मचार्‍यांच्या नावनोंदणीचा पुरावा म्हणून काम करते. कर्मचारी राज्य विमा महामंडळ (ईएसआय) द्वारे कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या नियोक्त्याने योजनेसाठी नोंदणी केल्यानंतर ESIC कार्ड जारी केले जाते.

ESIC कार्डमध्‍ये कर्मचार्‍यांची माहिती असते.

उदा. कर्मचारीचे नाव, पत्ता, आधार क्रमांक आणि ईएसआय नोंदणी क्रमांक. त्यात नियोक्त्याचे नाव आणि पत्ता यांसारखे तपशील देखील असतात. कर्मचार्‍यांसाठी ESIC कार्ड हे एक महत्त्वाचे दस्तऐवज आहे कारण ते त्यांना ईएसआय योजनेंतर्गत विविध लाभांसाठी पात्र बनवते.

कर्मचाऱ्यांनी त्यांचे ESIC कार्ड सुरक्षित आणि अद्ययावत ठेवणे महत्त्वाचे आहे. कार्ड हरवल्यास किंवा खराब झाल्यास, कर्मचार्‍यांनी ईएसआय द्वारे जारी केलेले डुप्लिकेट कार्ड मिळविण्यासाठी त्यांच्या नियोक्त्याला त्वरित कळवावे.

कामगार जॉईन केल्या दिवसापासून त्यास ईएसआयसी लागू होतो. ESIC चे लाभ मिळण्यासाठी तुम्हांला– ई- ओळख कार्ड दिले जाते. हे कार्ड काढल्यावर त्यावर संपूर्ण व्यवस्थित माहिती द्यावी लागते. कंपनीचे तपशील, वारसाचे नाव, अवलंबून असणाऱ्या सदस्यांची नावे द्यावे लागेल.

जेव्हा कामगार कामावर जाताना येताना आणि कामावर असताना जर त्यास दुखापत झाली किंवा अपघात होऊन स्थायी आणि अस्थायी अपंगत्व आल्यास त्यास ESIC चा लाभ मिळतो.

कामामुळे जर व्यक्तीचे आरोग्य बिघडले असेल किंवा दुखापत किंवा मृत्यू झाला असेल तर ESIC द्वारे त्या व्यक्तीला किंवा मृत व्यक्तीच्या परिवारास लाभ दिला जातो. कामगाराला फक्त हे सिद्ध करावे लागेल की जोही अपघात झाला आहे तो त्यांच्या कामामुळे झाला आहे. कामावर असतानाच अपघात झाला तरच त्याला ESIC लाभ मिळतात.

ESIC चे फायदे | ईएसआयसी योजनेंतर्गत मिळणारी सुरक्षा व लाभ

ESIC कडे देशभरात रुग्णालये आणि दवाखान्यांचे जाळे आहे. ते ESI योजनेअंतर्गत समाविष्ट असलेल्या कर्मचाऱ्यांना आरोग्य सेवा पुरवण्यासाठी जबाबदार आहे. योजनेंतर्गत समाविष्ट असलेल्या कामाच्या ठिकाणी आरोग्य आणि सुरक्षा उपायांचा प्रचार आणि अंमलबजावणी करण्याची ईएसआय ची जबाबदारी आहे.

मुख्यता ESIC चे प्राथमिक उद्दिष्ट हे रोजगार-संबंधित दुखापतींमुळे आजारपण, प्रसूती, अपंगत्व किंवा मृत्यू झाल्यास ईएसआयसी विमाधारक कर्मचारी आणि त्यांच्या अवलंबितांना वैद्यकीय, अपंगत्व आणि रोख लाभआणि इतर लाभांसह सामाजिक सुरक्षा लाभ प्रदान करणे आहे.


ईएसआय योजनेंतर्गत, पात्र कर्मचारी आणि त्यांच्या अवलंबितांना मोफत वैद्यकीय उपचार आणि हॉस्पिटलायझेशन, वैद्यकीय सल्लामसलत आणि निदान सेवांसह इतर आरोग्य सेवा प्रदान केल्या जातात. आजारपणामुळे किंवा अपंगत्वामुळे काम करू न शकणाऱ्या कर्मचाऱ्यांनाही ही योजना आर्थिक लाभ जसे आयुष्यभर पेन्शन दिली जाते.

वैद्यकीय लाभ

ईएसआयसी विमाधारक कर्मचारी आणि त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांना मोफत वैद्यकीय उपचार, औषधे, निदान चाचण्या आणि ईएसआयसी रुग्णालये आणि दवाखान्यांमध्ये हॉस्पिटलायझेशनसह वैद्यकीय लाभ प्रदान करते. यामध्ये बाह्यरुग्ण आणि आंतररुग्ण उपचार, तसेच विशेषज्ञ सल्लामसलत आणि शस्त्रक्रिया यांचा समावेश होतो.

अपंगत्व लाभ

रोजगार-संबंधित दुखापतींमुळे तात्पुरते किंवा कायमचे अपंगत्व आल्यास ESIC विमाधारक कर्मचाऱ्याला रोख लाभ प्रदान करते. यामध्ये कर्मचार्‍यांच्या सरासरी दैनंदिन वेतनाच्या 90% समतुल्य मासिक रोख लाभ, तसेच त्यांच्या पुनर्वसनासाठी आवश्यक कृत्रिम उपकरणे किंवा उपकरणांच्या किमतीसाठी एकवेळचे पेमेंट समाविष्ट आहे.

मातृत्व लाभ

ESIC विमा उतरवलेल्या महिला कर्मचाऱ्यांना त्यांच्या गर्भधारणेदरम्यान आणि बाळंतपणादरम्यान 26 आठवड्यांच्या कालावधीसाठी (आधीच्या 12 आठवड्यांपासून सुधारित) तसेच गर्भपात, गर्भपात किंवा गर्भधारणेमुळे उद्भवलेल्या आजारासाठी रोख लाभ प्रदान करते.

आश्रित लाभ

रोजगार-संबंधित दुखापतींमुळे कर्मचाऱ्याचा मृत्यू झाल्यास ESIC विमाधारक कर्मचाऱ्याच्या अवलंबितांना रोख लाभ प्रदान करते. यामध्ये हयात असलेल्या जोडीदाराला किंवा मुलांना मासिक रोख लाभ, तसेच अंत्यसंस्काराच्या खर्चासाठी एकवेळचे पेमेंट समाविष्ट आहे.

इतर फायदे

ईएसआयसी इतर फायदे देखील प्रदान करते जसे की बेरोजगारी भत्ता, व्यावसायिक पुनर्वसन आणि वृद्धापकाळाची वैद्यकीय सेवा.