उद्देशिकेतील “भारताचे लोक” ही ओळ भारतीय संविधानाचा सर्वात महत्त्वाचा आधार आहे. या शब्दांमध्ये संपूर्ण लोकशाहीची ताकद आहे. देशाची सुरुवात सरकारकडून होत नाही, तर लोकांकडून होते, हे या शब्दातून स्पष्ट होते. संविधान लिहिणाऱ्या घटनाकारांनी हा शब्द निवडताना एक खोल संदेश दिला आहे. भारताचे भविष्य, मूल्ये आणि दिशा ठरवणारी ताकद लोकांकडे आहे.

भारताचे लोक म्हणजे कोण? याचे उत्तर अत्यंत सोपे आणि थेट आहे. भारतात राहणारा प्रत्येक नागरिक म्हणजे भारताचे लोक. येथे कोणताही फरक नाही. धर्म, जात, भाषा, लिंग, प्रदेश, श्रीमंती किंवा शिक्षण यापैकी काहीही महत्त्वाचे नाही. काश्मीरपासून कन्याकुमारीपर्यंत आणि कच्छपासून अरुणाचलपर्यंत राहणारी प्रत्येक व्यक्ती या शब्दात समानरित्या सामावते. देशाची ओळख एका वर्गाची नसून, संपूर्ण जनतेची आहे, हे “भारताचे लोक” सांगते.

घटनाकारांनी हा शब्द का लिहिला? यामागे एक मोठा हेतू होता. ब्रिटिश राजवटीत लोकांच्या हातात काहीही सत्ता नव्हती. कायदे ब्रिटिश बनवत आणि भारतीयांनी ते पाळावे लागत. स्वातंत्र्यानंतर हे चित्र कायमचे बदलायचे होते. भारताचे संविधान हे कोणत्याही परकीय सत्ता, राजा किंवा प्रशासनाची कृपा नसून ते थेट लोकांनी स्वतः तयार केलेले दस्तऐवज आहे, हे जगाला दाखवणे आवश्यक होते. म्हणूनच उद्देशिकेची सुरुवात भारताचे लोक या शब्दांनी केली गेली. संविधानाची मालकी लोकांकडे आहे, हे हे शब्द पुन्हा पुन्हा सांगतात.

भारताचे लोक हा शब्द जबाबदारीचीही जाणीव करून देतो. फक्त नागरिकत्व नव्हे, तर देशाच्या प्रगतीत सक्रिय सहभाग ही आपली जबाबदारी आहे. देशाचे रक्षण, मूल्यांचे जतन, सामाजिक ऐक्य आणि लोकशाही बळकटीकरण यासाठी प्रत्येक नागरिक महत्वाचा आहे. विद्यार्थी असो, शिक्षक असो किंवा सामाजिक क्षेत्रात काम करणारा कार्यकर्ता असो — देशाचे भविष्य घडवणारी भूमिका त्याची आहे.

थोडक्यात, “भारताचे लोक” हा शब्द भारतीय लोकशाहीचा आत्मा आहे. तो सांगतो की भारत सरकारने चालवला जात नाही, तर लोकांनी चालवला जातो. उद्देशिकेतील हा शब्द आपल्याला सतत आठवण करून देतो की देशाचा पाया आपण आहोत, आणि आपली एकता, विचार आणि कृती यावरच भारत उभा आहे.