मानवाधिकार यांना जागतिक मान्यता ही १९४८ साली पासून स्वीकारली गेली आहे. मात्र मानवाधिकाराचा इतिहास हा प्राचीन आहे. त्यांची सुरवात ही मगना कार्टा’ या सनदद्वारे सुरुवात झाली म्हणायला हरकत नाही. चला मानवी हक्कांच्या इतिहासाचा शोध घेऊ आणि या ऐतिहासिक दस्तऐवजाचे महत्त्व जाणून घेऊ.

‘मानवाधिकार यांची पहिली सनद मगना कार्टा’ – १५ जून १२१५

मॅग्ना कार्टा, ज्याला ग्रेट चार्टर म्हणूनही ओळखले जाते. हा वैयक्तिक हक्क आणि स्वातंत्र्याचा पायाभूत दस्तऐवज मानला जातो. हे प्रथम 15 जून 1215 रोजी जारी करण्यात आले होते आणि संपूर्ण इतिहासात मानवी हक्कांच्या विकासावर त्याचा खोल प्रभाव पडला आहे.

बिल ऑफ राइट्स १७७६:-२४७वर्षे –

1776 चे बिल ऑफ राइट्स हे व्यक्तिस्वातंत्र्याच्या मान्यता आणि संरक्षणासाठी एक महत्त्वपूर्ण पाऊल होते. अमेरिकन क्रांतिकारी युद्धानंतर अमेरिकन वसाहती आणि ग्रेट ब्रिटन यांच्यात स्वाक्षरी केलेला हा शांतता करार होता. बिल ऑफ राइट्समध्ये विशिष्ट अधिकार आणि स्वातंत्र्यांची रूपरेषा दिली आहे जी प्रत्येक नागरिकासाठी मूलभूत मानली गेली. भाषण, धर्म आणि संमेलनाच्या स्वातंत्र्यासह या अधिकारांनी अमेरिकन राज्यघटनेची पायाभरणी केली आणि जगभरातील समान दस्तऐवजांना प्रेरणा दिली.

अमेरिकन डिक्लेरेशन ऑफ इंडीपेंडन्स-१७७६

4 जुलै 1776 रोजी दत्तक घेतलेल्या अमेरिकन स्वातंत्र्याच्या घोषणेने तेरा अमेरिकन वसाहतींना ग्रेट ब्रिटनपासून स्वतंत्र घोषित केले. या ऐतिहासिक दस्तऐवजाने केवळ स्वशासनाच्या अधिकाराची घोषणा केली नाही तर वैयक्तिक हक्कांच्या महत्त्वावरही भर दिला. हे प्रसिद्धपणे म्हणते, “आम्ही ही सत्ये स्वयं-स्पष्ट असल्याचे मानतो, की सर्व माणसे समान निर्माण केली गेली आहेत, की त्यांना त्यांच्या निर्मात्याने काही अविभाज्य अधिकार दिले आहेत, यापैकी जीवन, स्वातंत्र्य आणि आनंदाचा शोध आहे.” अमेरिकन स्वातंत्र्याच्या घोषणेने जागतिक स्तरावर मानवी हक्कांना मान्यता मिळण्याचा मार्ग मोकळा केला.

डिक्लरेशन ऑफ द राईट्स ऑफ द मॅन अँड सिटीजन्स- ऑगस्ट १७८९

फ्रेंच राज्यक्रांतीदरम्यान ऑगस्ट १७८९ मध्ये स्वीकारण्यात आलेली मनुष्य आणि नागरिकांच्या हक्कांची घोषणा, मानवी हक्कांच्या इतिहासातील एक महत्त्वाचा टप्पा होता. या ग्राउंडब्रेकिंग दस्तऐवजाने प्रत्येक व्यक्तीच्या जन्मजात हक्कांची घोषणा केली आहे, ज्यात स्वातंत्र्य, समानता आणि दोषी सिद्ध होईपर्यंत निर्दोषतेची धारणा यांचा समावेश आहे. त्याचा जगभरातील त्यानंतरच्या मानवी हक्क घोषणांवर प्रभाव पडला आणि आधुनिक लोकशाहीला आकार देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

बिल ऑफ राईट्स, डिसेंबर १७९१ ( मानवाधिकार )

युनायटेड स्टेट्स राज्यघटनेचा एक भाग म्हणून 15 डिसेंबर 1791 रोजी स्वीकारलेल्या हक्कांच्या विधेयकाने अमेरिकेतील वैयक्तिक अधिकारांचे संरक्षण अधिक दृढ केले. त्यात पहिल्या दहा सुधारणांचा समावेश आहे, प्रत्येक विशिष्ट अधिकार आणि नागरिकांच्या प्रतिकारशक्ती आणि सरकारच्या शक्तीवरील मर्यादांना संबोधित करते. अधिकार विधेयकाने अमेरिकन लोकांच्या मूलभूत अधिकारांची हमी देऊन, भाषण स्वातंत्र्य, धर्म, प्रेस आणि शस्त्र बाळगण्याचा अधिकार यासारख्या आवश्यक स्वातंत्र्यांची खात्री केली.

मानवाधिकार संदर्भातील जागतिक घोषणापत्र, १० डिसेंबर १९४८

युनायटेड नेशन्स जनरल असेंब्लीने 10 डिसेंबर 1948 रोजी स्वीकारलेली मानवी हक्कांची सार्वत्रिक घोषणा ही मानवाधिकारांच्या इतिहासातील एक सर्वोच्च कामगिरी आहे. हे सर्व व्यक्तींचे वंश, रंग, धर्म, लिंग, भाषा किंवा सामाजिक स्थिती विचारात न घेता त्यांच्या जन्मजात प्रतिष्ठा आणि समान हक्क प्रदान करते. मानवी हक्कांच्या सार्वत्रिक घोषणापत्रात तीस कलमे आहेत, ज्यात प्रत्येक व्यक्तीला हक्क असलेल्या नागरी, राजकीय, आर्थिक, सामाजिक आणि सांस्कृतिक अधिकारांची विस्तृत श्रेणी वर्णन केली आहे. हा ऐतिहासिक दस्तऐवज मानवी हक्कांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी जगभरातील देशांसाठी एक मार्गदर्शक तत्त्व म्हणून काम करतो..

मानवी हक्कांचा जाहीरनामा | Human Rights In Marathi